Toplumda kimi zaman ‘dingil’ ismi ile de adlandırılan aks aslında bir araç parçasıdır. Türk dil kurumunun vermiş olduğu tanıma yönelik olarak taşıtın altına enlemesine yerleştirilmiş olan mil ve tekerlerin merkezinden geçen eksen olarak da söylenebilir. Bakıldığı zaman aks diğer araç parçalarına göre daha öne çıkabilen bir parçadır. Çünkü hem aracın yolda gitmesini sağlayan en önemli araçlardan biridir hem de güvenlik açısından oldukça önemli olduğu söylenebilir. Bu sebeple arıza belirtileri oldukça önemlidir.
Aks Nedir?
Otomobiller günlük yaşamın vazgeçilmezi haline gelmiştir. Bununla birlikte otomobillerde mekanik ve elektronik aksamlar da oldukça çeşitlidir. Özellikle araçta herhangi bir durumda arızalanma gözlendiğinde bu karmaşık durumların ne anlama geldiğini ya da ne işe yaradığını bilmek hızlı bir çözüme ulaşmak için önemli olan konular arasında yer alır. Aks bir aracın motorundan direkt gelen dönme hareketine karşılık bu tepkiyi tekerlere ileten oldukça önemli bir parçadır. Aks tamamen tekerleğin göbeğine bağlı olan bir parçadır. Aynı zamanda direksiyon mafsallını araçtaki tekerlere de bağlamaktadır.
Aksın Görevleri ve Fonksiyonu Nedir?
Motordan direkt olarak çıkan milin dönme hareketini; arkadan çekişli olan araçlarda arka tekerleklere eşit oranda iletilirken önden çekişli olan araçlarda ise ön tekerleklere eşit olarak iletmektedir. Aynı zamanda aracın hareket etmesini de sağlamaktadır. Bu anlamda aracın en önemli parçalarından biri olduğu da söylenebilir. Yani motorun sağlamış olduğu enerji ve tork tamamen tekerleklere yönetilmektedir.
Genel anlamda diferansiyelde iki farklı Aks bulunmaktadır. Akslar aracın sağında ve solunda yer alır. Aks, üzerindeki tüm yükü taşımada görevlidir. Araçtaki tüm yükü yüklendiği için aslında arıza gibi durumlar olduğu zaman çok daha tehlikeli sonuçlara yol açabilmektedir. Bir hasar meydana geldiğinde de sürücü gaza bassa bile araçta herhangi bir şekilde ilerleme gözlenmez. Bu parçanın bozulması aynı zamanda aracı sağa sola çekmektedir. Araç eğer aks arızalandığı zaman hızlı bir şekilde ilerliyorsa bu durumda kontrol kaybı yaşanabilir. Kontrol kaybının sonucunda ise araç takla atabilir. Bu sebeple kontrol edilmesi gereken parçalar arasında bulunur.
Aks Arızasının Belirtileri Nelerdir?
Dingil ya da aks pek çok faktörden dolayı arızalanabilmektedir. Aks arıza belirtileri ise aslında kendini direkt olarak gösterebilir. Arabada herhangi bir gıcırdama sesi geliyorsa ya da tümseğe çarptığı zaman bir gümbürtü duyuluyorsa bu durum aks arızası yüzünden oluşmuş olabilmektedir. Aksta gerçekleşmiş olan bir arızanın diğer belirtileri ise sert ya da sarsıntılı direksiyonun, çok hafif direksiyon ya da hidrolik direksiyon kaybı şeklinde sayılabilmektedir. Yani kişiler sert bir hamle yaptığı zaman bu yumuşak ve sarsıntılı bir tepki verirse aksta sorun olmuş olabilir.
Kişiler bu belirtilerden herhangi birini hissediyorsa eğer aracı daha fazla kullanmadan mutlaka uzman kişilerin yer aldığı bir oto servis kontrolüne götürmelidir. Araç bakım işlemleri sırasında aksta oluşabilecek herhangi bir sorun önceden tespit edilebilmektedir. Bu sayede söz konusu problem daha fazla ilerlemeden kişiler aracın güvenliği ile ilgili olarak önlem almış olur. Hem araç için hem de araç içerisindeki kişiler için önemli ve gerekli olan tüm önlemler bu anlamda alınmalıdır.
Arızalar Nasıl Oluşur?
Araçlar her ne kadar sağlam bir şekilde üretilse de belirli bir zaman sonra hem sürücünün yanlışlığı hem de aracın uzun süre kullanılması sonucunda çeşitli arızalar oluşabilmektedir. Aslında arıza oluşmasının en büyük sebeplerinden biri kötü taşıyıcı rulmanlar olabilir. Aynı zamanda tehlikeli çukurlar ve araca aşırı yükün bildirilmesi gibi durumlar da aks arızalanması olarak görülebilir.
Rulman Bozulması
Rulman bozulması daha çok dış faktörler sebebiyle gerçekleşmektedir. Bununla beraber araçlarda en çok görülen arıza türlerinden biri de olabilmektedir. Dışarıdan araca gelebilecek darbeler bir süre sonra rulmanda arızaya neden olmaktadır. Bu darbelerin devamlılığı ise bir süre sonra aşınmaya ve bozulmaya sebep olur.
Şiddetli Darbeler
Yolculuk sırasındayken tekerlere gelebilecek kaya, odun gibi her türlü nesne aslında aksa büyük oranda zarar verebilmektedir. Eğer bu durumda dikkat edilmezse ve darbeler bu anlamda devam ederse gelebilecek büyük bir darbe direkt olarak aksı kırabilmektedir. Gelen şiddetli darbeler sonucunda aks üzerinde bulunan gruplar, eğilme ya da ezik gibi durumlar arka tekerlerin açılarına da büyük anlamda zarar veriyor. Eğer böyle bir durum oluşursa tekerleğin yol tutuşunda da bir problem yaşanabilmektedir. Yani bir süre sonra aks kırılması yüzünden tekerlekler de bozulabilir.
Bozulma
Aksta oluşabilecek bozulma bir süre sonra direksiyonda titreme meydana getirir. Direksiyonda görülen titremeler aks kafasında bir problem olduğunu ortaya çıkarır. Bu durum ise aracın sürüş performansını büyük bir oranda etkilemektedir. Araç bakın noktasına götürerek aksa gerekli işlemlerin yapılması gerekir. Aks burçlarının kopması da bozulmaya neden olmaktadır. Aks genel anlamda araç gövdesine sabitlenir ve bu sabitlemede burç ya da esnek takoz gibi parçalar kullanılmaktadır.
Burçlarda kopma ya da yırtılma meydana gelirse eğer aracın sürüş performansı da büyük oranda düşüşe geçer. Aks darbe aldığı zaman ya da bozulduğu zaman pek çok süreçten geçebilmektedir. Aynı zamanda bu gibi durumlarda aks üzerinde çeşitli işlemler görülebilmektedir. Süreçten sonra yanal kayma ve rot ölçümü testinin yapılmasında büyük fayda var. Bu gibi testler aks da bir sorun olup olmadığını göstermektedir.
Aşırı Yük
Araçların belirli bir yük kapasitesi bulunmaktadır. Eğer bu yük kapasitesinin üzerine geçilirse eğer aks bu durumda ağırlığa dayanamayarak bir süre sonra kopabilmektedir. Yani araç üzerine yüklenmiş olan aşırı yük aks kırılması olarak sonuç verebilir. Bu gibi bir durum gerçekleştiği zaman alt takım komple çöker ve araç hareket etmez duruma gelir. Kırıldığı zaman ses çıkaracağı için arıza durumu ise kolay bir şekilde fark edilir.
Aks Türleri Nelerdir?
Bakıldığı zaman üç adet aks türü bulunmaktadır. Aks türleri tamamen araçların sınıfına yönelik olarak çeşitlenmektedir. Üç Çeyrek Serbest Aks, Tam Serbest Yüzücü Aks ve Yarım Serbest Aks, türler arasında bulunur.
Üç Çeyrek Serbest Aks
Üççeyrek aks türünün uç kısmı tamamen konik olacak şekilde üretilmiştir. Aynı zamanda bu modellerin tekerlekleri cıvatalı olarak bulunmaktadır. Bununla beraber araç yükünü büyük bir oranını aks tarafından üstlenir.
Tam Serbest Yüzücü Aks
Tam Serbest Yüzücü Aks çeşidi genel anlamda yük taşımacılığı yapan ya da ağır vasıta olan araçlarda kullanılan bir modeldir. Diğer aks türlerinden daha farklı olarak aslında diferansiyelden gelen dönüş hareketlerini direkt olarak tekele aktarmaktadır. Aynı zamanda tüm araç yükünü tekerlek göbeğine taşımaktadır. Aks herhangi bir zarar görüldüğü zaman bu durumda tekerlek yerinde sabit kalabilmektedir. Bu sebeple daha çok ağır ve büyük araçlarda tercih edilmektedir.
Yarım Serbest Aks
Yarım serbest aks türü daha çok beygir gücü yüksek olan araçlarda ya da arazi araçlarında kullanılmaktadır. Örneğin kamyon türü ve 4 × 4 olan araçlarda bu aks türünü görmek oldukça mümkündür. Bu tarz modellerde araç yükünü tamamen rulman yatakları çekmektedir. Aslında bu model maliyeti diğerlerine göre çok daha düşük olan bir türüdür. Aks türleri arasında sıklıkla kullanılır.
Bir yanıt yazın